Al enige tijd heb ik deze blog in mijn hoofd en af en toe komt deze weer boven drijven. Nu pak ik even de tijd om hem uit te schrijven. Het is er het juiste weekend voor, zullen we maar zeggen, het paasweekend. Voor ik daadwerkelijk begin wil ik uitleggen waarom het Engelse woord voor “Geschiedenis” zoveel beter is dan de Nederlandse. “Geschiedenis” is in het Engels “history”. Als we dit woord ontleden komen we op twee woorden “his” en “story”, als we dat vertalen hebben we het over “zijn verhaal”. Maar om wiens verhaal gaat het eigenlijk? Wie vertelt die geschiedenis? Wij trekken lering uit de geschiedenis, maar luisteren we wel naar het juiste verhaal? Is “zijn verhaal” wel het juiste verhaal? Of zijn er andere verhalen, die ook belangrijk zijn, of wellicht dichterbij de waarheid liggen dan wat wij nu zien als geschiedenis?

Om dit te doorgronden moeten we kijken naar wie de geschiedenis schrijft. Niet wie de pen in handen heeft, maar wie invloed heeft op de loop van de geschiedenis. En ja, iedereen heeft daar invloed op, maar wie bepaald uiteindelijk wie er ‘gelijk’ heeft…. Stel we schrijven een verhaal over de oorlog die net is afgelopen… Wie bepaalt na een oorlog wat er opgeschreven wordt? Is dat de winnaar of de verliezer van die oorlog? Stel we schrijven een verhaal over de politiek van een land? Is dat de huidige politieke orde, of zij die deze strijd verloren hebben (of dat nu met verkiezingen zijn of op welke andere manier dan ook). Ik ben van mening dat de winnaar bepaald hoe de geschiedenis eruit ziet en niet de verliezers… Het is het verhaal van de winnaar, het is “zijn verhaal”!! Wat als Hitler de tweede wereld oorlog had gewonnen? Hoe had ons land, de wereld, er dan uit gezien? Was Hitler nog steeds een verschrikkelijke man geweest? Of beter gezegd hadden ‘we’ hem nu in de geschiedenisboekjes op een andere manier over hem bericht?  Was hij de held geweest die Duitsland heeft doen opstaan na een zware post(eerste wereld-)oorlogse periode? Hadden we dan Bevrijdingsdag gevierd? En was ons politiek klimaat geweest zoals deze nu is? Ik denk van niet. Dan had hij geschiedenis geschreven, was het “zijn verhaal” geweest die wij nu hadden geleerd. In dit licht schrijf ik het volgende verhaal….

We gaan terug naar ongeveer het jaar 30 (kan een paar jaar eerder of later zijn, daar is geen consensus over). Jezus gaat met zijn vrienden naar Jeruzalem. We kennen allemaal (althans de meesten onder ons) wel het paasverhaal. Daar zal Judas hem verraden met als gevolg dat hij gekruisigd zal worden.

Het bestaan van de geschiedkundige persoon Jezus wordt trouwens vrijwel nergens in twijfel getrokken, welk verhaal we ook volgen, de persoon Jezus komt geregeld voor. Dit maakt het daarmee aannemelijk dat deze persoon ook daadwerkelijk heeft bestaan, en evenzo zijn kruiziging. Het paasverhaal zelf is opgeschreven door zijn volgelingen, of op zijn minstens de volgelingen van zijn volgelingen. Echter één van zijn volgelingen werkte niet mee aan deze verhalen. Hij verraadde immers Jezus en heeft zich, zoals de overlevering ons vertelde, zichzelf verhangen uit spijt van zijn actie. We spreken hier natuurlijk over Judas. De naam die tegenwoordig in één adem genoemd wordt met verraad. De Judaskus, is de kus van verraad. “Zijn verhaal” wordt niet (h)erkend, hij was immers in het huidige verhaal niet de winnaar maar de verliezer…. His Story doet er niet meer toe….

En nu net hier wordt mijn nieuwsgierigheid aangewakkerd. Vooral door mijn vader ingegeven en gevoed, dat moet ik eerlijk, maar zeer zeker met gepaste trots, toegeven. Mijn vader was, in mijn ogen, een zeer begaafd en intelligente man. Hij las meerdere boeken tegelijk, die ogenschijnlijk niks met elkaar van doen hadden, behalve dat ze uit of over dezelfde tijdsperiode gingen. Hij las meerdere “his stories”, omdat in de overeenkomsten de bron van de waarheid zal liggen. Bedenk maar eens voor jezelf: Als jij een verhaal verzint, zal er altijd een kern in verborgen zitten die is gebaseerd op iets wat je in het echt is overkomen of hebt gehoord, al is het verhaal een grote fictie. Op basis van die gedachtegang kan je dus uit fabels, sprookjes, mythologieën uit dezelfde tijd lijnen ontdekken die overeen zullen komen met een soort van waarheid over de tijd waar deze is geschreven. Een andere keer wellicht meer hierover….

Note over mijn vader, grondlegger van mijn kritische denkwijze

Terug naar het paasverhaal: In dat verhaal zijn er twee volgelingen die Jezus verloochenen (minder sterk maar toch een vorm van verraad). Het zijn Petrus (die tot drie (of in sommige verhalen zelfs zes) keer toe ontkent Jezus te kennen) en, naar waarschijnlijkheid Johannes (dit is niet met zekerheid bepaald en wordt ook weinig aangehaald in de verschillende verhalen). Toch vormen deze apostelen de basis van wat later het Christendom zal gaan worden. Beiden behoorde tot de intimi van Jezus.  Hij (Petrus) wordt zelfs de steunpilaar voor de vroege (Christelijke) kerk genoemd. “His Story” werd dus gehoord en verteld.

Terug naar Judas. Judas is dus de verrader in de ogen van hen die “His Story”  geschreven hebben. Hij zou zich naar verluidt verhangen hebben, uit spijt. Toch zijn er geschriften gevonden ver van Jeruzalem vandaan (in Egypte, vlakbij Maghagha om precies te zijn) welke aan Judas worden toegedicht (het zogenoemde “Judas-evangelie”). Er staan passages in die alleen Judas kan weten. Tevens wordt er geschreven over het ‘verraad van Jezus’. Echter hierin schrijft hij dat Jezus tegen hem zegt dat hij “de anderen zal overstijgen” en dat “hij de mens zal offeren die Mij [Jezus] bekleed”. Niet onbelangrijk om te weten: tot voor dit verraad behoorde ook Judas tot de beste vrienden van Jezus.

Als we kijken naar het verhaal van Jezus’ laatste dagen dan zijn deze voorspeld. Jezus wist wat Hem te staan stond, Hij wist wat Hem te wachten stond, welk lot Hem beschoren was. Het was echter nog wel noodzakelijk dat dit lot ook daadwerkelijk ten uitvoer zou komen. Als Jezus wist dat Hij moest sterven aan het kruis, dat Hij verraden moest worden om dit lot te ondergaan, aan wie zal Hij dit het beste toe kunnen vertrouwen? Als jij iets wil vragen wat extreem moeilijk is om te bevatten, vraag je dit aan een vage vriend, of één van je beste vrienden? Als dit lot zo belangrijk voor jou (en voor de wereld) zou zijn, wie zou je dan vragen om je daarin te helpen? Een laffe verrader of je beste vriend? Mijn gevoel zegt mij dat alleen de allerbeste vriend snapt wat jouw lot zal zijn, en alleen de allerbeste vriend zal in staat zijn om je in dit lot te steunen. Ook als dit jouw dood zal betekenen, vooral als deze dood voor zoveel mensen een redding/bevrijding zal zijn. Ook als dit zal betekenen als het voor die beste vriend betekent dat hij voor altijd “de verrader” zal zijn…

In mijn ogen is Judas daarmee geen verrader maar Jezus Zijn beste vriend. Alleen Judas, als allerbeste vriend, kon dit verschrikkelijke verraad worden toevertrouwd. De Judaskus is derhalve geen kus van verraad, maar van enorme liefde. Ga er maar eens aanstaan dat jij met die daad uit liefde weet dat jouw beste vriend een gruwelijke, maar voorspelde, dood tegemoet treed en jijzelf de geschiedenis in zal gaan als de grote verrader? Dat lot past alleen maar bij een vriend waarvan de vriendschap met Jezus, de liefde voor Jezus, die van de anderen overstijgt. Judas is in mijn ogen niet de verrader, maar de spil van een allesomvattend plan om Jezus de rol, de positie te geven, het lot te ondergaan wat Hem ten deel moest vallen om te worden wie Hij was en nog steeds is, om te zijn wie Hij altijd al was en moest zijn.

“His Story” (het verhaal van Judas) is verteld, door Judas zelf in zijn evangelie, zoveel (b)lijkt uit de gevonden geschriften bij Maghagha. Er zijn verschillende vertalingen en zienswijze op dit ‘verloren evangelie’. Ondanks dat er aanvankelijk een stroming ontstond die Judas ook in de ‘heldenrol’ plaatst en hem de ‘hoogst denkbare rol’ toedichtte in het vervullen van Zijn lot, is er heden ten dage over het algemeen toch de consensus dat Judas een verrader was. Kijk maar naar, overigens veelal mooie moderne, vertolkingen van “The Passion”, waar Judas steevast de echte verrader wordt genoemd. Maar ja, het is de winnaar die “his story” schrijft, en de ‘winnaars’ waren uiteindelijk Petrus, Johannes en de andere apostelen. Die ondanks hun eigen verloochening toch aan de basis gingen staan van de latere Christelijke Kerk. Als de kerk dit verhaal nu zou veranderen, zou er twijfel ontstaan over alle andere passages in de Bijbel. Zou dit de reden zijn waarom “His Story” niet verandert, zolang de overwinnaar nog ‘aan de macht’ of iets zachter gezegd ‘in controle’ is?